آللاه لاما جشنی برای شکر‌گزاری پایان برداشت محصول

برگزاری انواع مختلفی از جشن‌ها و مراسمات در طول تاریخ بشری یکی از ویژگی‌های هر قوم و قبیله‌ای محسوب می‌شود. همه جوامع بشری روز یا روز‌هایی از سال را تحت عناوین مختلف روز‌هایی را برای شادی و خوشی و در کنار هم بودن اختصاص داده‌اند. جامعه یا قومی را نمی‌توان یافت که در تقویم آنها روز‌هایی این چنینی در تعریف نشده باشد. جشن‌هایی برای سپاس از نعمات خداوندی، تغییر فصول، شکوفایی، کار و تلاش، پرورش گیاهان و جانوان مفید و…

ایرانیان باستان همواره می‌کوشیده‌اند تا روز‌های جشن و سرور را به بهانه‌های مختلف افزایش دهند بطوریکه در تقویم‌های باستانی ایران زمین شاهد وجود تعداد زیادی از این روز‌ها  هستیم همانطور که در منابع مختلف آمده است: «ایرانیان باستان برآن بوده‌اند که شادی از موهبت های خدایی است و غم و اندوه از پدیده های اهریمن است و شادی و جشن جزیی از آداب و رسوم دینی بوده است.». بیشتر جشن‌ها بن مایه دینی دارند، برخی از این جشن‌ها با ورود اسلام به ایران تکامل یافته‌ و رنگ بوی معنوی‌تری به‌خود گرفته‌اند.

برپایی جشن ها و اعیاد مختلف ارتباط تنگاتنگی با خصوصیات تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، اقلیمی و اقتصادی جوامع مختلف دارد و کمتر جشنی را می‌توان یافت که در دو جامعه، دوکشور و یا دو شهر حتی دو روستا یکسان برگزار شود ولی با این وجود مردم شناسان از نقش ها و ویژگی های همانند و همگونی در بسیاری از جشن های قومی و سنتی جامعه های ابتدایی و کهن یاد کرده‌اند. یکی از این جشن‌ها جشن «آللاه لاما» یا جشن شکرگزاری پایان برداشت محصول است که از گذشته‌های بسیار دور با آداب و روش‌های مختلف در گوشه و کنار کشورمان و‌ بویژه در روستاهای استان اردبیل برگزار می‌شود.

مراسم آللاه لامه چیست؟

نویسنده کتاب «پژوهشی در جغرافیای مغان» می‌گوید: در گذشته جشن‌ها و سرور‌ها بدلیل همگرایی و تطابق کامل انسان با محیط زندگی خویش بسیار مهم و جزء لاینفک زندگی محسوب می‌شد، اما امروزه با تغییر سبک زندگی، بسیاری از سنت‌ها و آداب و رسوم در معرض خطر و فراموشی قرار گرفته اند. بطوریکه این روزه‌ها فقط جشنه‌های مربوط به ازداج تا حدودی برجا مانده و ویژگی قدیمی خود را حفظ نموده است.

سید محمد ابراهیمی قوزلو با بیان این‌که: آللاه لاما یکی از یکی از جشن‌ها و مراسمات مهم در روستا‌های کوهستانی شهرستان گرمی مغان است، می‌افزاید: از جمله مهمترین مراحل زراعت مرحله برداشت محصول است. برداشت محصول بخصوص گندم و جو در روستاهای کوهستانی شهرستان گرمی مغان همراه با مراسم خاصی است که به « آللاه لاما » معروف است.

وی در ادامه می‌افزاید: در این مراسم به محض اتمام کار برداشت محصول، دروگر (بیچین‌چی) در جلو و چند نفر دیگر از جمله صاحب زمین و افرادی که در دروی گندم، بیچین‌چی را یاری نموده‌اند مانند فرزندان، اقوام و همسایگان در پشت سر وی می ایستند. بیچین‌چی با صدای بلند و نام خدا سلامتی تمام افراد جامعه و سلامتی صاحب زمین را از خداوند خواستار شده و به دشمنان حضرت علی(ع) لعنت می‌فرستد و بقیه افراد پشت سر او با گفتن یا علی وی را همراهی می‌کنند.

این پژوهشگر تاریخ و فرهنگ خطه مغان گفت: در این مراسم دعا ها با صدای بلند خوانده می‌شوند به‌ طوریکه در داخل روستا شنیده شده و اهالی می گویند: فلانی «آللاه لادی» در ابتدای این مراسم بیچین‌چی عبارت: «ائل بیرلیگینه، اکین یه‌سینسن ساغلیغینه، آللاه … محمد» را در خصوص وحدت و یکپارچگی اهالی و سلامتی صاحب زمین می‌گوید و افراد پشت سر او نیز یک‌صدا و بلند می‌گویند: یا علی و بیچین‌چی ادامه می‌دهد؛ «دوشمانوا لعنت» بقیه می‌گویند: «یا علی» و دین ترتیب کار برداشت گندم تمام می‌شود، در همان روز غذایی برای بیچین‌چی‌ها و سایر میهمانان احتمالی آماده می‌شود که به غذای آللاه لاما و اصطلاحاً «آللاه لاما یئمه‌‌یی» معروف است. این غذا در گذشته عموماً شوربا(آبگوشت با جوجه محلی) بوده است. این رسم هنوز هم در روستا‌های نواحی کوهستانی گرمی مغان که کار برداشت محصول یا دست انجام می‌شود رایج است.

روستای آلایله یا آلیله گرمی در یک نگاه

نماینده اسبق شهرستان گرمی در شورای استان در معرفی روستای آلایله گفت: این روستا در 13کیلومتری جنوب شرقی شهر گرمی و در 5 کیلومتری شرق روستای اینی در بخش مرکزی و مابین روستاهای تازاکند، بییره و اینی و در ارتفاع 1250 متری از سطح دریا واقع شده است.

علی نصیری در ادامه افزود: ارتفاعات صلوات داغی در اقسمت جنوبی این روستا مرز ایران و کشور جمهوری آذربایجان را تشکیل می‌ دهد که بصورت محلی به آلایله داغی معروف است و سرچشمه شعبه آلایله چایی رود اوجارلو می باشد. روستای آلایله داری مراتع ییلاقی بوده که بخش هایی از آن را عرصه های جنگلی پوشانده است.

وی گفت: زبان مردم روستا، ترکی آذربایجانی بوده و اهالی آن مسلمان و پیرو مذهب تشیع اثنی عشری می باشند. در کتاب « موغان یئر آدلاری نین کوکو» در خصوص وجه تسمیه این روستا آمده: «آلای» در لغت به معنی جماعت، توده، دسته بزرگ تعداد زیادی انسان و نیز دسته‌های قشون یا فوجی از لشکر می‌باشد، بنابراین آلایله به معنی محل اجتماع توده بزرگ یا قشون می‌باشد.

جاذبه‌های گردشگری روستای آلایله

وجود غارهای متعدد نظیر لونج، سارای، محمد حسن کوهولو و قارقوش اوتوران که با توجه به شواهد موجود، در طول تاریخ سکونت‌گاه انسان‌ها بوده است. غار نسبتاً بزرگ لونج بنابر اظهار اهالی گنجایش بیش از 5000 دام سبک را دارد که تا گذشته های نچندان دور در فصول سرد سال مورد استفاده اهالی قرار می‌گرفته است. از دیگر جاذبه های تاریخی این روستا می‌توان به وجود تپه‌های تاریخی مربوط به دوره اشکانی و استل‌های سنگی دوره ایلخانی – تیموری با کتیبه و نقوش هندسی زیبا، میزی سنگری، سراصلا اشاره کردن سنگری و توپ آتیلاناز جمله آثار تاریخی آلایله بشمار می رود.

دیرمان دره‌سی دره در غرب روستا واقع شده و بخاطر پوشش گیاهی خاص و داشتن چندین آبشار کوچک و بزرگ، یکی از نقاط مهم و دیدنی منطقه می‌باشد. از آبشار‌های مهم این دره و منطقه آلایله باختی باغی، آشاغی دییرمان، یوخاری دییرمان، آلمالو و میشئله را نام برد.

مراتع موجود در ارتفاعات این روستا گنجینه انواع مختلفی از گیاهان داروئی است. گیاهان داروئی همچون: بومادران، گل‌گاوزبان، بابونه، ایستی اوت، کاسنی، آویشن، نعناع کوهی، گلپر، پونه، نسترن، تمشک و…

نویسنده: ابراهیم ابراهیمی سقزچی